Bộ Vị trí (Paṭṭhāna)
Tàuâm là Phát-thú, dịch chữ là Vị Trí hay Xứ Luận, là bộ thứ bảy cũng là bộ cuối cùng của Tạng Abhidhamma (A-tỳ-đàm hay Vi Diệu Pháp).
Bộ Vị Trí nội dung được trình bày theo bốn luận cứ:
- Pháp Thuận (anuloma) như là "Pháp thiện liên quan pháp thiện bằng Nhân duyên" v.v...
- Pháp Nghịch (paccaniya), như là "Pháp phi thiện liên quan pháp phi thiện bằng Nhân duyên" v.v...
- Pháp Thuận Nghịch (anuloma paccaniya), như là "Pháp thiện liên quan pháp phi thiện bằng Nhân duyên" v.v...
- Pháp Nghịch Thuận (paccaniyānuloma), như là "Pháp phi thiện liên quan pháp thiện bằng Nhân duyên" v.v...
Cả 4 luận cứ ấy, mỗi luận cứ được phân tích theo 6 phạm trù:
- Tam đề vị trí (tikapaṭṭhāna) là phân tích 24 duyên theo 22 Ðầu Ðề Tam.
- Nhị đề vị trí (dukapaṭṭhāna) là phân tích 24 duyên theo 100 Ðầu Ðề Nhị.
- Nhị đề tam đề vị trí (dukatikapaṭṭhāna) là lấy 100 nhị đề làm năng đối và 22 Tam Ðề làm sở đối để phân tích 24 duyên. Phạm trù này có được 6.600 vị trí.
- Tam đề nhị đề vị trí (tikadukapaṭṭhāna) là lấy 22 tam đề làm năng đối và 100 nhị đề làm sở đối để phân tích 24 duyên. Phạm trù này có được 4.400 vị trí.
- Tam đề tam đề vị trí (tikatikapaṭṭhāna) là lấy 22 tam đề làm năng đối và cũng lấy 22 tam đề làm sở đối để phân tích 24 duyên. Phạm trù này có được 1.386 vị trí.
- Nhị đề nhị đề vị trí (dukadukapaṭṭhāna) là lấy 100 nhị đề làm năng đối và cũng lấy 100 nhị đề làm sở đối để phân tích 24 duyên. Phạm trù này có được 19.800 vị trí.
Như vậy ở mỗi luận cứ có được 6 phạm trù và 32.308 vị trí. Tổng cộng 4 luận cứ sẽ có 24 phạm trù và 129.232 vị trí.
Mỗi vị trí phân tích theo 24 duyên (paccaya), đó là:
- Nhân duyên (hetupaccayo)
- Cảnh duyên (ārammaṇapaccayo)
- Trưởng duyên (adhipatipaccayo)
- Vô gián duyên (anantarapaccayo)
- Ðẳng Vô gián duyên (samanantarapaccayo)
- Câu sanh duyên (sahajātapaccayo)
- Hỗ tuơng duyên (aññamaññapaccayo)
- Y chỉ duyên (nissayapaccayo)
- Cận y duyên (upanissayapaccayo)
- Tiền sanh duyên (purejātapaccayo)
- Hậu sanh duyên (pacchājātapaccayo)
- Trùng dụng duyên (āsevanapaccayo)
- Nghiệp duyên (kammapaccayo)
- Dị thục quả duyên (vipākapaccayo)
- Vật thực duyên (āhārapaccayo)
- Quyền duyên (indriyapaccayo)
- Thiền na duyên (jhānapaccayo)
- Ðồ đạo duyên (maggapaccayo)
- Tương ưng duyên (sampayuttapaccayo)
- Bất tương ưng duyên (vippayuttapaccayo)
- Hiện hữu duyên (atthipaccayo)
- Vô hữu duyên (natthipaccayo)
- Ly khứ duyên (vigatapaccayo)
- Bất ly duyên (avigatapaccayo)
Mỗi duyên được minh định theo 3 khía cạnh:
- Pháp năng duyên (paccayadhamma) tức là pháp làm nhân trợ.
- Pháp sở duyên (paccayuppannadhamma), tức là pháp được trợ.
- Pháp địch duyên (paccanikadhamma), tức là pháp ngược với sở duyên hay phi sở duyên.
|
→ tải tài liệu PDF