← Duyên Khởi

2. Hành duyên thức ←	3. Thức duyên danh-sắc	→ 4. Danh-sắc duyên sáu xứ

→ 3. Thức duyên danh-sắc (viññāṇa paccayā nāma-rūpaṃ) (thuộc thời hiện tại) Thức (viññāṇaṃ) trợ duyên cho danh-sắc (nāma-rūpaṃ) sanh, hay nói cách khác, ‘danh-sắc’ sanh là do nương vào ‘thức’. ) Trong bước 2 (hành duyên thức), thức (viññāṇaṃ) chỉ riêng cho quả thức. Nhưng ở đây thức nêu cả hai quả thức (vipāka viññāṇa) và nghiệp thức (kamma viññāṇa). Quả thức (vipāka viññāṇa) nghĩa là 32 tâm quả hiệp thế (lokiya vipāka citta) đã đề cập trong pháp liên quan tương sinh thứ hai. Nghiệp thức (kamma viññāṇa) nghĩa là tâm (citta) phối hợp với nghiệp tư (cetanā kamma) và nó nhắc lại 29 nghiệp thiện và bất thiện đã được trình bày là hành (saṅkhāra). Việc yêu cầu tham khảo ngược vì chỉ có nghiệp thiện (kusalakamma) và nghiệp bất thiện (akusalakamma), mà không có tâm quả (vipākacitta), có thể trợ cho 18 loại sắc nghiệp (kammaja rūpa) sanh. Trong danh-sắc (nāma-rūpa), danh pháp (nāma) chỉ cho 35 sở hữu tâm (cetasika) phối hợp với 32 tâm quả hiệp thế (lokiya vipāka citta). Về uẩn (khandha), 35 sở hữu tâm đại diện cho 3 danh uẩn – đó là thọ uẩn (vedanākkhandha), tưởng uẩn (saññākkhandha) và hành uẩn (saṅkhārakkhandha). Phần thứ hai, sắc pháp (rūpaṃ), chỉ cho 18 thứ sắc pháp do nghiệp trợ tạo (kammaja rūpa). Tóm lại, 32 thức quả hiệp thế (lokiya vipāka viññāṇa) trợ cho 35 sở hữu tâm (cetasika) hay 3 danh uẩn (nāmakkhandha) sanh, trong khi 29 nghiệp thức (kammaviññāṇa) trợ cho 18 thứ sắc nghiệp (kammaja rūpa) sanh. Hiện tượng này là pháp liên quan tương sinh thứ ba. Chúng ta nên nhớ rằng nghiệp (kamma) bắt đầu trợ cho tâm quả (vipākacitta) và sắc nghiệp sanh vào sát-na đầu tiên khi thụ thai trong bào thai của người mẹ, khi tâm quả được hình thành phối hợp với cetasika (sở hữu tâm là 3 danh uẩn-nāmakkhandha) được hình thành cùng lúc và nó tiếp tục trợ như thế không ngừng vào mỗi tiểu sát-na cho đến khi tử. Từ khi sắc nghiệp (kammaja rūpa) tạo thành sắc uẩn và những tâm quả (vipāka citta) là thức uẩn (viññāṇakhandha), chúng ta có tất cả năm uẩn hiện hữu cho một phôi thai xuất hiện như một chúng sanh hữu tưởng. Đến đây, tức là cho đến pháp liên quan tương sinh thứ ba, chúng ta thấy vô minh (avijjā) trợ duyên cho những nghiệp khác nhau sanh, nó lần lượt trợ cho 32 tâm quả hiệp thế (lokiya vipāka citta), 18 thứ sắc nghiệp (kammaja rūpa). Đến lượt 32 tâm quả hiệp thế (lokiya vipāka citta) trợ cho 35 sở hữu tâm, tức là 3 danh uẩn. Tâm quả (vipāka citta) tượng trưng cho thức uẩn (viññāṇakkhandha); sở hữu tâm tượng trưng cho thọ uẩn (vedanākkhandha), tưởng uẩn (saññākkhandha) và hành uẩn (saṅkhārakkhandha); và sắc nghiệp (kammaja rūpa) tượng trưng cho sắc uẩn (rūpakkhandha), nay chúng ta có tất cả năm uẩn cho phôi thai mới tự biểu lộ là một chúng sanh hữu tưởng. Dù sao, tất cả năm uẩn (pañcakhandha) chỉ được tạo thành trong ngũ uẩn hữu (pañcavokārabhava), đó là những cõi đó, nơi mà tất cả năm uẩn được tìm thấy; trong tứ uẩn hữu (catuvokārabhava), là những cõi Vô sắc là nơi mà chỉ có 4 danh uẩn được tìm thấy, tức là nghiệp (kamma) chỉ trợ cho tâm quả (vipākacitta) và sở hữu hợp (cetasika) sanh; trong nhất uẩn hữu (ekavokārabhava) – là cõi Vô tưởng (Asaññāsatta) là nơi mà chỉ có sắc uẩn được tìm thấy, tức là nghiệp (kamma) chỉ trợ duyên cho sắc pháp sanh. Trong Chương VI liên quan đến “Tiến trình của sắc pháp sinh khởi trong mỗi chúng sanh (rūpa pavattikkama)”, trong những sắc nghiệp (kamaja rūpa) này, bọn sắc mạng chín pháp (jīvita navaka kalāpa) làm phận sự là sắc tái tục (paṭisandhi rūpa) ở cõi Phạm thiên vô tưởng (asaññā satta Brahma). Lưu ý, chỉ có 4 danh uẩn sanh trong cõi Vô sắc (Arūpa loka), chỉ có sắc uẩn trong cõi Vô tưởng (Asaññā loka); tất cả năm uẩn sanh trong cõi Dục (Kāmā loka) và cõi Sắc (Rūpa loka).

2. Hành duyên thức ←	3. Thức duyên danh-sắc	→ 4. Danh-sắc duyên sáu xứ

← Mục lục Duyên Khởi

Nguồn: Vô Tỷ Pháp Tập Yếu - TL Tịnh Sự (ed.2019)

A Tỳ Đàm - Lớp Zoom với Trung

© www.tudieu.de