Back

4 Sắc Đại <i>Mahantāni hutvā bhutāni pātuthutānīti = mahābhutāni</i>: sắc có chơn tướng hiện bày rất rõ rệt, gọi là Đại minh hay Tứ Đại minh, tức là đất, nước, lửa, gió. <h2>Đất</h2>(<i>pathavī</i>)<img src=earth.png align=right> Đất là bản thể chơn tướng cứng hoặc mềm lại chứa chịu các sắc đồng sanh. <i>Sahajātarupāni pathanti patiṭṭhāhanti etthāti = pathavī</i>: sắc nào thành chỗ để cho các sắc đồng sanh để nhờ, đó gọi là đất. Tứ ý nghĩa (<i>aṭṭha</i>) của đất:<ol><li>trạng thái là cứng (<i>kakkhaḷattalakkhaṇā</i>) hoặc mềm. <li>phận sự là duy trì (<i>patiṭṭhānaresā</i>). <li>thành tựu là hứng chịu (<i>sampaticchanapaccupaṭṭhānā</i>). <li>nhân cần thiết là có tam đại ngoài ra (<i>avasesadhātuttāyapadaṭṭhānā</i>).</ol> <h2>Nước</h2> (<i>āpo</i>)<img src=water.png align=right> Nước là bản thể chơn tướng chảy tan ra và quến tựu lại, lại có cách chảy ra đượm nhuần cho các sắc đồng sanh. <i>Āpeti sahajātarupesu byāpetvā tiṭṭhatīti = āpo</i>: sắc mà đượm nhuần khắp cả các sắc đồng sanh, đó gọi là nước. <i>Appāyati sahajātarupāni suṭṭhu bruheti vaddhetīti = āpo</i>: sắc mà làm cho những sắc đồng sanh tiến hóa tốt đẹp, đó gọi là nước. <i>Sahajātarupāni avippakiññāni katvā thuso pāti rakkhatīti = āpo</i>: sắc mà quến lại bảo trì cho sắc đồng sanh đặng chặt chẽ không cho rời rã, sắc ấy gọi là nước. Tứ ý nghĩa (<i>aṭṭha</i>) của nước:<ol><li>trạng thái là chảy ra (<i>paggharanalakkhaṇa</i>) hay là quến lại (<i>ābandhana-lakkhaṇa</i>). <li>phận sự là có cách tiến hóa (<i>byuhanarasā</i>). <li>thành tựu là tóm xiết chặt lại (<i>saṅgahapaccupaṭṭhānā</i>). <li>nhân cần thiết là 3 sắc đại ngoài ra (<i>avasesadhātuttayapadaṭṭhānā</i>).</ol> <h2>Lửa</h2> (<i>tejo</i>)<img src=fire.png align=right> Lửa là nóng (<i>uñhatejo</i>) hay lạnh (<i>sītatejo</i>). <i>Tejeti paripacetīti = tejo</i>: nóng làm cho chín gọi là lửa. Lửa hoạt động trong thân có 5 cách:<ol><li>là chất ấm trong thân (<i>usmātejo</i>). <li>là chất nóng trong thân hơi nhiều (<i>samtappanatejo</i>). <li>là chất nóng quá độ (<i>dahanatejo</i>). <li>là lửa làm cho thân già (<i>khiranatejo</i>). <li>là lửa làm cho tiêu vật thực (<i>pācakatejo</i>).</ol> Tứ ý nghĩa (<i>aṭṭha</i>) của lửa:<ol><li>trạng thái là cách nóng (<i>uñhattalakkhanā</i>). <li>phận sự là làm cho chín (<i>paripācanarasā</i>). <li>thành tựu là làm cho ấm áp (<i>maddavānuppādanapaccupaṭṭhānā</i>). <li>nhân cần thiết là có tam đại ngoài ra (<i>avasesadhātutayapadaṭṭhānā</i>).</ol> <h2>Gió</h2> (<i>vāyo</i>)<img src=wind.png align=right> Gió là lay động và căng ra. <i>Vāyati desantaruppatti hetubhāvena bhutalaṅghātaṃ paretīti = vāyo</i>: sắc làm nhơn lay động sắc đồng sanh thay đổi chỗ, gọi là gió. <i>Vāyati sahajātadhamme apatamāne katvā vahatīti = vāyo</i>: sắc mà kềm sắc đồng sanh cứng vững không lay động, gọi là gió. Gió hoạt động trong thân có 6 cách:<ol><li>là gió thổi lên (<i>uddhaṅgamavāyo</i>). <li>là gió thổi xuống (<i>adhogamavāyo</i>). <li> là gió thổi trong bụng (<i>kucchiṭṭhavāyo</i>). <li> là gió trong ruột già (<i>koṭṭhāsayavāyo</i>). <li> là gió đi khắp châu thân (<i>aṅgamaṅgānusārīvāyo</i>). <li> là hơi thở ra vô (<i>assāsapassāsavāyo</i>).</ol> Tứ ý nghĩa (<i>aṭṭha</i>) của gió:<ol><li>trạng thái là lay động (<i>samīraṇalakkhaṇā</i>), hay là căng ra (<i>vitthambhanalakkhaṇā</i>). <li>phận sự là làm cho khua động nổi tiếng (<i>samudīranarasā</i>). <li>thành tựu là kéo đi (<i>abhinihārapaccupaṭṭhānā</i>). <li>nhân cần thiết là có 3 chất đại ngoài ra (<i>avasesadhātutayapadaṭṭhānā</i>).</ol> Bốn chất đại vừa nói gom chung lại là tứ đại chủng hay tứ đại minh (<i>mahābhūta</i>) nghĩa là lớn lao rõ rệt. Xem thêm chi tiết <a href=https://vdpzoom.com/trung/chiphap/28chiphap.php>28 Sắc pháp</a>.